Blog

Interview met Said El Haji

Elke maand zoeken we een oud-finalist van de El Hizjra Literatuurprijs op. Hoe is het hen vergaan na het meedoen aan de prijs? Welke rol speelt schrijven in hun leven?

Door: Esra Dede
Foto: © An-Sofie Kesteleyn

Said El Haji (1976, Marokko) heeft meegedaan aan de El Hizjra literatuurwedstrijd in het jaar 1999. Ik ontmoet hem in het Douwe Egberts café in Rotterdam.

Waarom heb jij meegedaan aan de El Hizjra literatuurprijs?
Ik deed in 1999 mee aan de wedstrijd. Mijn verhaal moest eind december ingeleverd worden. De uitreiking was in maart 2000. Ik studeerde toen nog Nederlands in Leiden. Voor een universiteitsblad schreef ik toentertijd een kort verhaal. Dat verhaal werd gepubliceerd en viel in de smaak. Een studiegenoot vertelde me over El Hizjra.
“Stuur hetzelfde verhaal in en je maakt vast wel kans”, zei ze tegen mij. Ik zond het verhaal in en ik kreeg een aanmoedigingsprijs. Abdelkader Benali, die in de jury zat, was een bekende van mij. Hij was heel verrast, omdat de jury niet te zien kreeg wie de auteurs waren. Benali en ik hebben samen HAVO gedaan, we kwamen elkaar weer tegen op het HBO en later ook op de universiteit. Hij studeerde Geschiedenis. Mijn inzending was een deel van een groter project dat ik graag in zijn geheel aan hem wilde laten lezen. Benali was er ook heel benieuwd naar. Hij adviseerde mij om het naar zijn uitgever te sturen. Daarnaast hielp het dat El Hizjra ervoor zorgde dat ik werd opgepikt door uitgevers. Zo is het balletje gaan rollen. Maar de vraag waarom: ik zocht erkenning en die kreeg ik door de prijs en toen door de uitgever.

Wat voor effect had de literatuurwedstrijd op jouw carrière?
Het zorgde ervoor dat ik de aandacht trok bij een uitgeverij. Ik had uiteindelijk wel mijn weg gevonden, maar nu kwam het succes naar mij toe. Ik hoefde niet op zoek te gaan naar een uitgever.

Hoe kunnen wij kleurrijke jongeren stimuleren meer te schrijven?
Is er wel een behoefte aan meer geschrijf, vraag ik mij af. Ze schrijven rapteksten en gedichten. Het ging bij mij ook helemaal vanzelf. Ik zat met Benali in de klas en die deed niets anders dan schrijven. Hij schreef verhalen en toneelstukken voor school. Ik had er destijds geen behoefte aan. Het begon pas na mijn twintigste te kriebelen. Als ik een boek las, dan dacht ik, dat kan ik ook en dat wil ik ook. En dan ging ik aan de slag, helemaal niet met het idee dat ik ooit een boek zou gaan schrijven. Ik vond het gewoon heel leuk. Ik schreef brieven of gedichten aan docentes. De ambitie om een boek te schrijven, kreeg ik pas na een wereldreis op mijn 22ste. Onderweg las ik Siddhartha en toen zag ik het helemaal voor me. Het verlichtte mijn pad. Ik zag het ineens heel helder: ik ga een boek schrijven.
De schrijverswereld is eenzijdig en blank. Het verandert wel langzamerhand en dit wordt opgepikt door de blanke Nederlanders. Ze omarmen de multiculturele identiteit. Het is iets waar wij doorheen moeten. Ook omdat het letterenlandschap niet het meest toegankelijke is. Het bestaat vooral uit schrijvers die erg op zichzelf zijn. Eenzaamheid hoort bij het vak en wordt bevestigd in het klimaat. Er zijn wel een aantal literaire clubjes die best open zijn. Maar dat is allemaal in marge. Als je diversiteit wilt creëren dan denk ik niet dat je dat moet doen via de literaire wereld.
Volgens mij krijgen Westerse schrijvers met dezelfde obstakels te maken. Je moet jouw werk durven in te zenden en durven je mond open te trekken. Ik geloof niet dat schrijvers van allochtone komaf het moeilijker hebben of moeilijker gepubliceerd worden.

Wat is op dit moment je grootste uitdaging als schrijver?
Afleiding. Ik schrijf ook voor de Volkskrant en als ik een idee heb dan krijg ik binnen no time groen licht. Een voorstel voor de Volkskrant is concreet genoeg om snel werk van te maken. Maar een roman is niet zo concreet, het vereist een zoektocht die soms niks oplevert en omdat het zo een enorm tijdsbestek beslaat, ontdek je allerlei manieren om jezelf te ontvluchten. Je zoekt het in afleiding, je gaat ineens meer lezen in plaats van schrijven. Je gaat je verdiepen in het leven van je kinderen. Je gaat dus uitvluchten zoeken. De enige manier om dat te doorbreken is door een strak schema voor jezelf op te stellen. Dit kan je alleen doen als je concrete plannen hebt. Door bijvoorbeeld per hoofdstuk te concretiseren, waarna het een kwestie van invullen is.
Ik werkte in het begin heel erg intuïtief en nu ga ik steeds meer planmatig werken zonder dat het ten koste gaat van mijn intuïtie. Het is een langzaam proces. Ik vind dat het moeilijkste wat er is, planmatig schrijven. Sommige schrijvers hebben al helemaal uitgedacht wat er per scène gebeurt. Dat tikken zij dan uit. Zij beginnen niet met schrijven voordat de hele muur is dichtgemetseld met scènes die zij willen uitwerken. Ik kan dat niet, dat schrikt mij af. As ik het idee heb dat ik weet wat er gaat gebeuren, dan heb ik er al geen zin meer in. Waarom moet ik het dan nog opschrijven? Dat is iets wat beetje bij beetje moet komen, maar uiteindelijk moet het beiden kunnen.

Wat zou jij willen meegeven aan de toekomstige deelnemers van de El Hizjra literatuurwedstrijd?
Voor de twijfelaars: twijfelen is heel gezond. Als je groot werk hebt liggen, dan is de El Hizjra prijs een prima manier om binnen te komen én om gepubliceerd te worden. Lang niet alle winnaars hebben het zo gedaan. Ik heb mijn manuscript alleen ingezonden, omdat ik datzelfde verhaal al had ingestuurd naar dat universiteitsblaadje. Het beviel mij wel en ik droomde nog niet van publicatie. Het overviel mij en dat was prettig. Al heb ik later wel spijt gehad: als ik nu mijn debuutroman lees dan had het veel beter gekund. Achteraf denk ik dat ik had moeten wachten met gepubliceerd worden. Maar dat zal iedereen waarschijnlijk wel hebben.

Op 2 juli organiseert El Hizjra, centrum voor Arabische kunst en literatuur, een veelzijdige Literaire Iftar, die zal plaatsvinden tussen de boeken van boekhandel Scheltema op het Rokin in Amsterdam. We beginnen deze avond met verschillende voordrachten van debutanten wiens werk deze zomer gepubliceerd gaat worden in de bundel De kleur geel.

Tevens vindt er de officiële kick-off van de El Hizjra Literatuurwedstrijd 2016 plaats. Voor iedereen die geïnteresseerd is in het inzenden van een kort verhaal of gedicht wordt in september de workshop ‘Vind je verhaal’ gegeven door niemand minder dan Mounir Samuel! Naast de voordrachten van de debutanten en een optreden van Lamia Makkadem is er livemuziek van Çiğdem Okyucu en sluiten we de avond af met een gezamenlijke iftar. TV-koks Nadia Zerouali & Merijn Tol verzorgen een heerlijk toetje. Kortom, een literaire en culinaire avond om niet snel te vergeten!

Let op: Er is een beperkt aantal plaatsen beschikbaar, dus meld je snel aan door onderstaand formulier in te vullen.

PROGRAMMA
Wanneer: zaterdag 2 juli 2016
Waar: boekhandel Scheltema, Rokin 9 in Amsterdam
Inloop: 19:30 uur, programma start 20:00
Bijdrage: €5,-

OVER EL HIZJRA
El Hizjra werd 1987 opgericht met als doel een artistieke brug te slaan tussen de westerse en oosterse wereld. Hiermee is het een van de eerste multiculturele organisaties die zich inzet voor het culturele erfgoed van migranten. Sinds 1992 wordt jaarlijks de El Hizjra Literatuurprijs uitgereikt.

OVER MOUNIR SAMUEL
Met het verhaal ‘Afscheid zonde einde’ won politicoloog en voormalig Midden-Oostencorrespondent Mounir Samuel in 2007 de El Hizjra Literatuurprijs. Inmiddels heeft hij acht boeken op zijn naam staan, waaronder het in 2015 verschenen Dansen tussen golven traangas.

OVER LAMIA MAKADDAM
Lamia Makaddam studeerde Arabische taal- en letterkunde in Tunesië. Ze woont sinds 1998 in Nederland en werkte als journalist bij de afdeling Arabisch van de Wereldomroep. In 2001 won ze de El Hizjra Literatuurprijs. In 2007 debuteerde ze met de bundel Ta’m al- fâkiha al-shatawiyya (De smaak van winterappel). Haar tweede boek Einde gedicht verscheen vorig jaar bij Dar Afaq, Cairo.

OVER NADIA ZEROUALI & MERIJN TOL
Al 10 jaar schrijven Nadia Zerouali en Merijn Tol kookboeken over de Arabische keuken, van Marokko tot Libanon. De dames zijn o.a. bekend van 24Kitchen en magazines als Foodies en delicious. En natuurlijk hun eigen productlijn: Nadia & Merijn’s SOUQ. Surf voor meer informatie naar nadiaenmerijn.nl.

Dit evenement is ook aangekondigd via Facebook.

Ik heb een speciale band met de in Marokko begraven filosoof Averroes. Het is de eerste Arabische filosoof waarin ik mij verdiepte. Per toeval ontdekt, en nu verwijs ik maar al te graag naar hem.

Filosofie, geneeskunde, islamitisch recht, astronomie, psychologie, wiskunde, niks was deze 12e eeuwse filosoof te veel. Maar hoe bekend is deze filosoof in het Westen? Kennen Arabische Nederlanders hem?
In een wereld waarin het Oosten en het Westen nog vaak tegenover elkaar staan, kan het absoluut geen kwaad om eens stil te staan bij de man die voor mij persoonlijk het Oosten vertegenwoordigt, maar ook – in mindere maten – het Westen. Zo hadden wij Aristoteles zonder de werken van Averroes waarschijnlijk niet gekend. Hij bestudeerde, analyseerde en becommentarieerde de geschriften van deze beroemde Griekse filosoof. In de 12e eeuw waren de werken van de filosofen uit de klassieke oudheid nauwelijks voorhanden. Averroes bracht Aristoteles naar het Westen. Hij bevindt zich midden op die brug waarover we het vaak hebben. De brug die het culturele erfgoed van het Oosten draagt en aan het Westen voorstelt.

Op een regenachtige avond zit ik in een schattige boekhandel, Libre Ere, in het 11e arrondissement in Parijs. Schrijver Fouad Laroui zal een paar mooie, maar vooral belangrijke woorden over deze filosoof uitspreken. Hij wil het vooral hebben over de vraag die Averroes zichzelf stelde: is het toegestaan binnen het islamitisch geloof te filosoferen. “Islamitisch” zou je in principe kunnen vervangen door elk andere religie. Het antwoord van Averroes is duidelijk. Hij komt tot het antwoord dat het geloof de mensen zelfs verplicht tot het bedrijven van filosofie. In de tijd van Averroes en zelfs nog eeuwen daarna omvatte het begrip filosofie, niet alleen de klassieke filosofie, maar ook de natuurwetenschappen. Maar hoe zit het dan als de filosofie in strijd is met de openbaring? Volgens Averroes kan je de waarheid op twee manieren bereiken: via religie of via de filosofie. Als deze twee waarheden recht tegenover elkaar komen te staan, dan zal de openbaring anders geïnterpreteerd moeten worden. Averroes plaatst de waarheden verkregen door de filosofie boven de waarheden van de sacra doctrina. Ik noem dit voorbeeld, omdat mij nog niet zo lang geleden werd gevraagd of ik kon uitleggen waarom er moslimleerlingen zijn die weigeren de biologielessen te volgen die over de evolutietheorie gaan. Sorry dat kan ik niet uitleggen. Wat ik wel voorstel is dat filosofie een verplicht onderdeel wordt op de middelbare school. En laten we dan vooral niet de Arabische filosofen vergeten. Misschien zullen de leerlingen dan wel, net zoals Louis Pasteur, hun religieus jasje voor een blokuur biologie vervangen door een witte laboratoriumjas.

Averroes bevindt zich op die brug waaraan El Hizjra een belangrijke bijdrage levert. Averroes maakt samen met vele andere filosofen een belangrijk onderdeel uit van het Arabisch cultureel erfgoed en mag om die reden vaker gehoord en gelezen worden.

Door: Fatima Jamai
Beeld: P.R. Vigneron, Wellcome Library

Jaren geleden woonde ik in Utrecht de oratie bij van de Zuid-Afrikaanse schrijver Marlene van Niekerk. Zij was voor een korte periode als bijzonder hoogleraar verbonden aan de Universiteit Utrecht met deze leeropdracht: de positie van de romanschrijver in post-Apartheid Zuid-Afrika. Maar in plaats van een betoog over dit onderwerp te houden, las zij een kort verhaal voor: The Fellow Traveller. Op het vliegveld van Kaapstad, terwijl ze worstelt met haar speech, komt de verteller (Van Niekerk zelf) een wat excentriek oud dametje tegen, gekleed in een zijden jas en met een roze hoed op. Het blijkt Elizabeth ‘Liz’ Costello te zijn, een personage uit twee romans van J.M. Coetzee. Liz is net als Van Niekerk een schrijver en ze is een kenner van Nederlandse poëzie. Ze zijn vanaf dat moment tot elkaar veroordeeld.
Ik ben een schrijver, ik vertel verhalen, verwacht niet méér van mij. Dat is wat ik destijds onthield uit het verhaal van Van Niekerk. Ik vond het iets ontwijkends hebben, iets typisch postmoderns ook. Als een schrijver ‘slechts’ verhalen vertelt en niet iets kan of wil zeggen over haar positie in de samenleving, wat blijft er dan nog over van die positie? Is een hoogleraarschap aan een publieke instelling dan nog gerechtvaardigd?

Deze maand was de Fins-Iraakse schrijver en filmmaker Hassan Blasim te gast in Pakhuis de Zwijger, uitgenodigd door het Grote Midden-Oosten Platform. Schrijver en journalist Hans Maarten van den Brink sprak met Blasim over de oorlog in Irak, migratie, identiteit, taal en schrijven. Blasim kwam nogal nuchter over. Migratie vindt hij de normaalste zaak van de wereld, taal is slechts een instrument, een band met bepaalde landen of plekken op aarde heeft hij niet en over het schrijverschap koestert hij al helemaal geen verheven gedachten. Blasim is, zo bleek, vooral geïnteresseerd in verhalen vertellen.

En dat is een kunst die hij beheerst. In 2010 werd Blasims verhalenbundel The Madman of Freedom Square vertaald van het Arabisch naar het Engels, gevolgd door The Iraqi Christ in 2013. Het intrigerende titelverhaal van The Iraqi Christ zuigt je een surrealistische en gewelddadige wereld binnen, enigszins vergelijkbaar met een videogame. De dood kan elk moment toeslaan, maar de dood is niet altijd het einde. Blasims Christus heet Daniel, een jonge christelijke soldaat met een gave: hij kan onheil voorspellen. Vandaar dat de andere soldaten, onder wie de verteller, graag dicht in zijn buurt blijven. Zo verlaat Daniel op een dag de loopgraaf om even in de schaduw te liggen, op de voet gevolgd door zijn kameraden. Een half uur later wordt de loopgraaf gebombardeerd. De Iraakse Christus brengt tijdelijk verlossing. Het is de oorlog, of eigenlijk een aaneenschakeling van oorlogen, die vrijwel alle verhalen in de bundel conditioneert:

“In Daniel’s company the war played out like the plot of a cartoon film. In the blink of an eye, reality lost cohesion. It fell apart, and you started to hallicunate.”

Wat hier wordt verteld over de oorlog, geldt voor de meeste verhalen in de bundel. De realiteit valt uiteen in een aaneenschakeling van geweld en misère. Dat dit niet tot louter cynisme leidt, komt door Blasims gevoel voor mysterie en symboliek. Daniel is een profeet uit de Bijbel die dromen verklaarde en de toekomst voorspelde. Blasims Daniel is geobsedeerd door radars. Daniel de profeet was in ballingschap in Babylonië, een rijk dat zich ooit uitstrekte over het huidige Irak. Blasims Daniel leeft in een door oorlog verscheurd land dat echter ook geldt als de mythologische locatie van het aardse paradijs, de hof van Eden. Een zelfmoordterrorist duikt op, er vallen doden en het verhaal eindigt in het hiernamaals. Zo wordt de sluimerende dimensie van het paradijs paradoxaal genoeg sterker, evenals het religieuze aspect.
In vrijwel alle verhalen is de dood een constante factor. Er valt niet aan te ontsnappen en als je toch in leven blijft dan verlies je wel een aantal familieleden, zoals een personage in The Green Zone Rabbit overkomt. Twee van zijn broers sterven:

“The Allahu Akbar militias took them away to an undisclosed location. They drilled lots of holes in their bodies with an electric drill and then cut of their heads.”

Een contante dreiging vormt de basis van dit verhaal dat leest als een thriller. Samen met een collega verblijft de hoofdpersoon in een villa in de ‘veilige’ groene zone van de stad. Wat ze daar doen blijft lang een raadsel. Duidelijk is dat ze wachten op orders van hogerhand.

Ook mooi is Crosswords, over een bedenker van kruiswoordpuzzels die een aanslag overleeft, maar getraumatiseerd raakt. De hoofdpersoon, zijn beste vriend, vat hun jeugd als volgt samen: “We watched the adults’ wars on television and saw how the front ate up our elders.” De meeste mensen in het Westen hebben deze oorlogen ook op televisie gezien. Blasim toont zijn lezers de waanzin en wanhoop achter de schermen en daarmee ook het belang van het vertellen zelf.
Dit belang wordt soms zelfs benadrukt, zoals in het eerste verhaal van de bundel, The Song Of The Goats, dat begint in de studio van een radiostation. Mensen zijn naar de studio gekomen om hun gruwelijke verhalen te vertellen, want het aller-gruwelijkste verhaal krijgt een prijs. De hoofdpersoon zit met andere kandidaten in de donkere studio en dan begint een stem plotseling met een wonderlijk verhaal over een jongetje dat zijn broer (al dan niet) in een soort beerput heeft geduwd. Verhalen vertellen om te overleven; niet voor niets verwijst het laatste verhaal uit de bundel, A Thousand And One Knives, naar die ene klassieke raamvertelling uit de Arabische wereld.

“Ik kan overal thuis zijn in de wereld”, zei Hassan Blasim in Pakhuis de Zwijger. Zolang hij maar kan blijven vertellen. En dat brengt mij weer bij The Fellow Traveller van Van Niekerk. Ik las het na jaren opnieuw en merk nu dat ze wel degelijk een oproep doet tot engagement en betrokkenheid met de ander. In het vliegtuig, als Elizabeth Costello half bezwijkt door een combinatie van vliegangst en ouderdom, citeert Liz een gedicht van Lucebert:

Ik wilde een keizer worden
in dit leven van dwergen,
maar ik kon de zachtheid
van de perzik niet vergeten
en bleef een heel jong kind.

Ik heb ook dagelijks de witte
halzen van de angst gezien,
de harde tanden van het licht gevreesd.
Ik kon de volle stilte van de vissen niet vergeten
en werd een heel oud kind.

Nu heb ik mijn voorhoofd
met droomkleur beschilderd.
Dag in dag uit ben ik uw vreemdeling.
Ik rook een vredespijp.

De ik-figuur/Van Niekerk vraagt zich dan het volgende af:

“Was poor old Liz, in the midst of her oppression, still trying to help me with my speech? – with what I should stress: the writer is the other, the child, the dreamer, a stranger also to herself, standing in for all strangeness, all ungainliness, all vulnerability lest its place and right in the world be inked out by the masters, the bureaucrats, the sanitisers?”

Dankzij die laatsten, de meesters en de bureaucraten, leven de personages in The Iraqi Christ van Hassan Blasim dagelijks met ‘de harde tanden van het licht’. Dus worden ze gek, zwerven rond, emigreren, trekken zich terug in Finse bossen, vertellen verhalen, moorden of worden vermoord.

Door: Joost Vormeer
Foto: The U.S. Army

The Iraqi Christ van Hassan Blasim is voor €15,95 te koop bij Athenaeum.

De oratie van Marlene van Niekerk is hier te downloaden.

Het Grote Midden-Oosten Platform is een kennisnetwerk van professionals met het Midden-Oosten als expertise. Het Grote Midden-Oosten Platform organiseert in Pakhuis de Zwijger avonden over actuele ontwikkelingen in deze regio.

Mounir Samuel

Elke maand  zoeken we een oud-finalist van de El Hizjra Literatuurprijs op. Hoe is het hen vergaan na het meedoen aan de prijs? Welke rol speelt schrijven in hun leven?

Esra Seval Dede

Mounir Samuel (1989 Amersfoort) heeft meegedaan aan de El Hizjra literatuur wedstrijd in 2007 en 2008. Ik ontmoet hem in café podium Mozaïek.

Waarom deed je mee aan de el Hizjra literatuurwedstrijd?

Ik was vijftien jaar toen ik meedeed aan de literatuurwedstrijd. El Hizjra had een advertentie in het vaktijdschrift ZemZem geplaatst. Ik las dat tijdschrift, omdat ik toen al veel interesse had in het Midden-Oosten. Vooral in Egypte, waar mijn roots liggen. Ik zag Egypte snel veranderen. Ook binnen de familie zag ik het individualisme naar voren komen en familiebanden steeds meer verwateren. Ik heb altijd een drang gehad om mijn Egypte vast te leggen, het Egypte van de jaren negentig. Schrijven heb ik sinds mijn kindertijd geweldig gevonden en mijn moeder vond dat ik aan de wedstrijd moest meedoen. Ik was al sinds mijn twaalfde bezig met mijn eerste roman. Ik stuurde voor de wedstrijd een van die hoofdstukken op en ik won een gedeelde eerste prijs. Het jaar erna heb ik weer meegedaan met een los kort verhaal, waarmee ik ook de eerste prijs binnensleepte.

Wat voor effect had de literatuurwedstrijd op jouw carrière?

Het had vrij veel effect. Mijn eerste inzending, “Afscheid zonder einde”, kreeg al veel belangstelling. Na mijn tweede inzending “De laatste Slangendans” werd er een documentaire over mij gemaakt. Ik heb snel daarna mijn manuscript ingediend bij een uitgever en vanaf dat moment ben ik steeds meer gaan schrijven en ben ik naar steeds grotere uitgeverijen gegaan. Door de naamsbekendheid die het mij gaf, nam mijn carrière als schrijver een vogelvlucht.

Hoe kunnen wij kleurrijke jongeren stimuleren meer te schrijven?

Goede literatuur gaat over het onbekende, je schrijft bijna nooit over je eigen setting. De kracht is op zoek gaan naar het onbekende binnen je vertrouwde setting. De jongeren in Nederland hebben genoeg verhalen binnen hun achtergrond die gelezen moeten worden. Wat ik mis in de Nederlandse literatuur is maatschappelijk engagement. Het is heel eenkennig. Ik denk dat, als wij een bijdrage willen leveren aan het maatschappelijk debat, wij zullen moeten schrijven over identiteitskwesties, eenzaamheid in de stad, vluchtelingen, de echte wereld van vandaag etc. Je hebt dan een plus als je niet uit het Gooi komt, maar uit Kanaleneiland of de Schilderswijk. Ik ken journalisten die een jaar daar wonen om een boek te schrijven. Heel leuk, maar de jongeren in de Schilderswijk kennen het veel beter. Tegen deze jongeren wil ik zeggen: sta op en schrijf zelf een boek over de nuances in de wijk. Meneer Henk en Piet hebben een externe bril op. We moeten aan deze jongeren laten zien dat hun eigen verhalen het waard zijn om op papier te zetten.

Wat is op dit moment je grootste uitdaging als schrijver?

Mijn volgende roman, Zetá, is mijn grootste uitdaging. Het boek zal in september verschijnen. Het wordt mijn grote literair debuut. Ik heb er tien jaar aan gewerkt en het wordt steeds actueler. Het gaat onder andere over de influx van vluchtelingen en over klimaatveranderingen. Mijn woorden over deze onderwerpen, die ik tien jaar geleden heb geschreven, zijn anno 2016 nog steeds van belang. Mijn leven heeft dit boek doorlopen, niet andersom en het bepaalt op dit moment ook mijn dagelijkse leven. Ik ga hierna een boek schrijven over mijn interne en externe reis. Mijn reis over zes continenten, mijn lichamelijke reis en de gevolgen ervan. Mijn zoektocht naar God zal ik ertussen weven. Het boek zal “God is groot” heten.

Wat zou jij willen meegeven aan de toekomstige deelnemers aan de wedstrijd?

Houd het niet bij een inzending alleen, maar zorg dat je al een concreet idee of plan hebt, zodat je een voorstel kan indienen bij een uitgever. Als je een carrière als schrijver serieus wilt nemen, dan moet je zo’n momentum pakken. Zorg ervoor dat je in ieder geval een idee voor een boek of een serie hebt. Geef er een gevolg aan. Het kan ook een reeks artikelen zijn die je in de toekomst wilt schrijven. De prijs kan een steuntje in de rug zijn. Wees niet ontmoedigd als je afwijsbrieven krijgt van uitgeverijen, want die krijgt iedereen. Het blijft een cliché, maar het is wel zo. Als schrijven je roeping is, dan moet je volhouden.

Foto: www.mounirsamuel.nl

Eindelijk is het zover! Donderdag 21 april 2016, vanaf 18:30 vindt in de Coffeemania de meest diverse line-up plaats van spoken word, Korte verhalen en Poëzie!
Debutanten dragen voor uit eigen werk. Fatima Jamai vertelt over het werk van RUMI & KHALIL GIBRAN. 

Muziek.. ja zeker hebben we. Mooie, zoete klanken uit het Klassieke Midden-Oosten. Meemaken kan zeker.. reserveer je kaartje. Wie ‘t eerst komt, het eerst maalt…

Line-Up:
19:00        Siham Amghar, Joost Vormeer & Dina el Filali

19:30        Abdel Attahiri, Klassiek Muziek uit het Midden-Oosten

20:00        Fatima Jamai, Esra Seval Dede & L-Deep

De moderator voor deze avond is de altijd vrolijke en eigenzinnige Maartje Eigman. Zij is creatief antropoloog en loodst ons door deze mooie avond.    

Locatie: Coffeemania, Othho Helderingstraat 3 Amsterdam
Tijd:      18:30 tot 21.00 uur
RSVP     info@elhizjra.nl 12.50  incl. 2 gangen halal diner 
(deur: 15 €)

redactie El Hizjra Magazine:
Zoë Papaikonomou, Esra Seval Dede, Siham Amghar, Carmen Verduyn, Fatima Jamai.

Fatima Jamai

Het is weer zover: op 19 april start de 8^ste editie van filmfestival Cinéma Arabe. Ik ontdekte het festival een jaar geleden.  Toen ging het in première met de Irakese film The silence of the shepard. Na afloop sprak festivaldirecteur Adel Salem met de regisseur van de film. Een geweldige avond was het! De dag daarna keek ik Ghadi. Deze film verhaalt over de schattige jongen Ghadi die anders is dan de andere kinderen uit zijn dorp. Mijn eerste Cinéma Arabe ervaring smaakt naar meer. Voor El Hizjra Magazine heb ik het programma alvast zorgvuldig voor jullie uitgeplozen. Het ziet er weer veelbelovend uit! Van leerzame documentaires tot zwarte komedie tot misdaaddrama. Voor elk wat wils.

Ook dit jaar is er weer een zorgvuldige selectie gemaakt van speelfilms, korte films en documentaires die tijdens het festival in première gaan. Er worden films van regisseurs uit alle hoeken van de Arabische wereld vertoond, maar ook films van Franse en Canadese filmmakers als Philippe Faucon (Fatima) en Sophie Deraspe (The Amina profile). Naast de filmvertoningen zijn er verschillende debatten, die uiteraard verband houden met de inhoud van één of meerdere films. Ook zijn er gesprekken met de meeste film- en documentairemakers. Het festival zal in Amsterdam afgesloten worden met een concert van Ghalia Benali in Podium Mozaïek.

Eén van de thema’s die we veel terug zien in het filmprogramma is ‘tussen twee culturen’. In de openingsfilm Fatima (Philippe Faucon) wordt de kloof tussen een Noord-Afrikaanse moeder die de taal van Molière nauwelijks spreekt en haar jongste Franse dochter, weergegeven. Dezelfde kloof, die zijn oorsprong vindt in het feit dat de ouders migranten zijn en de kinderen in Frankrijk (Europa) zijn geboren, is ook terug te vinden in de film Mariam (Faiza Ambah). In deze film kiest hoofdpersoon Mariam ervoor om een hoofddoek dragen. Haar liberale vader, die ooit zelf het religieus extremisme in Algerije heeft moeten ontvluchten, vindt het maar niks. Daar komt nog bij dat elke religieuze uiting op Franse scholen verboden is. Ook de documentaire Bezness as usual van onze Alex Pitstra laat zien wat voor problemen het met zich mee kan brengen als twee generaties elkaar niet begrijpen.

Cinéma Arabe opent op 19 april in Amsterdam, waar de films voornamelijk in Rialto te zien zijn, maar ook in studio K en de Balie. Maar medelandgenoten niet getreurd! Cinema Arabe komt ook naar Rotterdam (Lantarenvenster, 28 april – 1 mei), Leeuwarden (Slieker film, 30 april – 1 mei), Den-Bosch (Verkadefabriek, 1 mei) en Den Haag (Filmhuis Den Haag, 7 mei).

Ik heb het al in mijn agenda genoteerd: van 19 t/m 24 april ben ik te vinden in filmtheater Rialto. Ik hoop jullie ook!

Carmen Verduyn

Bundel El Hizjra Literatuurprijs 2016

Op 13 november 2015 vond alweer de 23^ste uitreiking van de El Hizjra literatuurprijs plaats. De finalisten droegen hun werk voor tijdens een zinderende avond in de Tolhuistuin. El Hizjra wil u graag ook laten genieten van deze kleurrijke debutanten en hun werk. De mooie verhalen en gedichten van de finalisten worden gebundeld. Naast hun werk zijn ook de beste verhalen en gedichten van de Literatuurprijs uit 2013 en 2014 opgenomen in de bundel.

Wilt u dat straks deze bundel als eerste bemachtigen? mail naar;  info@elhizjra.nl

Writers Connected Maroc

Nog voor de zomer van 2016 zal de essaybundel van WRITERS CONNECTED MAROC verschijnen. In deze essaybundel leest u de bijdragen van Bouthaina Azami, Youssouf Amine Elalamy, Réda Dalil, (Marokko) en van Abdelkader Benali, Siham Amgar & Said El Haij, Fouad Laroui (Nederland). Deze schrijvers hebben voor Writers Connected een kort verhaal geschreven over ons thema van 2015, migratie. Writers Connected is het internationale schrijvers uitwisselingsprogramma van El Hizjra. Via dit programma laten wij (internationale) schrijvers aan het woord daar waar het gaat om maatschappelijk relevante thema’s. Ook kunnen betrokkenen zich laten inspireren door de ontmoetingen met ‘onze’ schrijvers. De gedeelde liefde voor het schrijven bereikt zo een groter publiek, waaronder ook kinderen en jongeren.

Fatima Jamai

‘’Fatima, zou jij zaterdag (6 februari 2016) bij het Debutantenbal willen deelnemen aan een debat? Het onderwerp is onzichtbaar debuteren’’, vroeg Mohamed Mahdi, directeur van El Hizjra, mij in een mail. Ja! Zeker weten! Het Debutantenbal is dat net zoals het Boekenbal? Moet ik in een galajurk verschijnen? Ga ik allemaal debuterende schrijvers ontmoeten? En uitgevers?

Onzichtbaar debuteren. Samen met Siham Amghar en Abdelilah el Yousfi zit ik in een zaal in de Balie in Amsterdam. Normaal gesproken bevind ik mij op één van de publieksstoelen. Nu zit ik aan de andere kant. We schrijven alle drie en we deden alle drie mee aan de literatuurwedstrijd van El Hizjra. Siham in 2014 (categorie poëzie) en Abdelilah en ik in 2015 (respectievelijk categorie poëzie en proza).

De centrale vraag van het debat van vanavond is: worden jullie van huis uit gesteund om te schrijven?  Al snel blijkt dat we alle drie gesteund worden, van een debat is dus niet echt sprake. Dat neemt niet weg dat er nog steeds taboeonderwerpen zijn in de Marokkaanse cultuur, het touw dat Siham, Abdelilah en mij verbindt. We hebben alle drie een Marokkaanse achtergrond. Wij schrijven met ontzettend veel plezier en worden daarin gesteund, maar sommige onderwerpen kunnen alsnog als aanstootgevend ervaren worden door vooral familie. In onze eigen werken – die we tijdens deze avond voordragen –  spelen taboes (zoals seks en alcohol) een grote rol.

Het is geweldig dat wij dit podium krijgen. Maar ik blijf wel met één vraag zitten: waarom hebben de deelnemers allen een Arabisch uitziende naam? Onzichtbaar debuteren, dat gaat toch niet alleen over  schrijvers met een Marokkaanse achtergrond? Oriëntalistisch? Essentialistisch? Heeft schrijven niet alles te maken met talent en kwaliteit? En zou het niet los moeten staan van de achtergrond van de schrijver? Al deze vragen doen mij denken aan een interessant debat tussen Hafid Bouazza en Asis Aynan. De stelling van dit debat was: ben je een Marokkaanse of Nederlandse schrijver? Ik heb nog niet eens een werk gepubliceerd (ik hoop dat dat in de nabije toekomst snel zal gebeuren) en ik krijg al de stempel van Marokkaanse schrijver opgedrukt. Waarom kan je niet gewoon een schrijver zijn, zonder dat daar meteen een adjectief aan wordt toegevoegd? Ik hoor jullie al denken: ‘’Waar maak je je druk om Fatima?’’.

Ik wis dit grote vraagteken maar even uit en geniet van de rest avond en de literaire salon van Frederik Willem Daem. Na afloop praat ik lang na met een uitgever. Met een grote lach op mijn gezicht loop ik even later met Abdelilah naar de tram, terwijl de woorden van de uitgever zich in mijn gedachten herhalen: ‘’gewoon je bundel opsturen! Je bent veel te bescheiden!’’

Mijn avond kan niet meer stuk.

Wil je de literaire salon terugzien? Kijk dan op: http://www.debalie.nl/agenda/podium/het-debutantenbal-2016

foto: Fien Linndelauff

In deze wisselcolumn brengt elke maand een andere columnist een ode aan een Arabische kunstvorm. Schrijfster Esra Seval Dede trapt af.

Als klein kind vond ik het geweldig om mijn moeder te zien haken. Elke avond kroop ik naast haar en observeerde ik de snelle bewegingen van haar hand. Ze kon binnen een aantal secondes de mooiste motieven maken. Met maar een paar steken zag ik boogjes en hoekjes tevoorschijn komen. Ik kon niet wachten om het ook te kunnen doen.

Alle vrouwen in mijn familie begonnen in hun tienertijd met het maken van deze borduursels. Het zijn stukken die je uiteindelijk op je televisie en salontafel drapeert. Maar ze zijn meer dan dat. Ze zijn onlosmakelijk verbonden met mijn cultuur. Ze zijn een kunstvorm. Vroeger liet het de kunde van een vrouw zien. De dag na haar huwelijk werden al haar creaties aan de muren van een kamer vast gepind. Een expositie waar de gasten naar konden kijken en zich over konden verwonderen.

Tegenwoordig zijn deze exposities niet meer gebruikelijk. We hebben überhaupt geen tijd om een bruidsschat te maken. Vroeger bleef je thuis en werkte je eraan totdat je trouwde. Mijn moeder niet trouwens. Zij was niet geïnteresseerd in de huwelijksmarkt. Competitie was haar drijfveer om zoveel mogelijk van deze stukjes te maken. Samen met haar nicht hield ze wedstrijden. Wie kon het snelst een tafelkleed of een set servetten maken? Hun moeders beoordeelden of het haakwerk goed genoeg was. Het moest strak en even zijn. Mijn moeder was een natuurtalent. Toen ze naar Nederland kwam, had ze lange tijd geen ander bezigheid dan het maken van haar creaties. Ze werd in het buurthuis zelfs ooit benaderd door een modestudent. Zij vroeg mijn moeders hulp bij haar eindpresentatie. Mijn moeder werkte een week lang non-stop achter elkaar door. Ze haakte meerdere jurken in allerlei kleuren en vormen. Een paar maanden later vertelde de studente enthousiast dat ze een negen had gehaald voor haar eindpresentatie. Mijn moeder had ze jammer genoeg niet uitgenodigd. De jurken zag ze ook niet terug.

Ik was dertien toen ik aan mijn eerste haakwerk begon. Ik ben net zo competitief als mijn moeder. Ik had grootste doelen met mijn eerste creatie. “Ik wil een bikini maken!” Riep ik enthousiast tegen mijn tantes die zich verzameld hadden in onze woonkamer. Ze begonnen te lachen.

“Wat heb je aan een bikini, Esra? Ga je het aandoen? Buiten? Maak gewoon een tafelkleed!” Zei mijn oudste tante.

“Hoe gaan wij überhaupt een bikini beoordelen? Niemand heeft ooit een bikini gehaakt in de familie. Maar ik vind het wel interessant”, zei mijn jongste tante. De gemengde reacties weerhielden mij niet om aan de slag te gaan. Dag en nacht zat ik aan mijn bikini te werken, terwijl mijn tantes toekeken. Af en toe gaven ze me tips. Ze vertelden mij welke motieven ik het beste kon gebruiken en hoe ik het beste mijn haaknaald kon vasthouden. Soms giechelden ze wanneer ik mijn bikini ging passen. “Jouw echtgenoot zal versteld staan van je kunde”, zeiden ze dan.

Een week later was mijn bikini af. Vol trots paradeerde ik in de woonkamer in mijn parelwitte creatie. Mijn tantes startten met hun kritische beoordelingen: ik kreeg een ruim voldoende.

“Ik kan niet wachten om later je bikini bruidsschat te zien”, grapte mijn jongste tante. Mijn bikini was een stap in mijn ontwikkeling als Turkse vrouw. Als opstandige Turkse vrouw. Het zorgde voor een extra connectie met mijn cultuur en met de vrouwen in mijn familie. Op dit moment ben ik de volgende vrouw in de familie die hoort te trouwen.

“Minder schrijven en meer zoeken naar een man”, zei mijn oudste tante laatst aan de telefoon. “Een man zou gek zijn als hij niet om jouw hand vraagt. Vooral niet met die bikini!” Zei ze erbij.

Ooit zal ik mijn bruidsschat ook exposeren zoals mijn moeder, met of zonder huwelijk. Het laat de rijke geschiedenis van mijn afkomst zien. De veelzijdige motieven van de borduursels van mijn familie zijn net zo kneedbaar als onze tradities. En mijn kinderen zal ik ook leren borduren. Stiekem hoop ik dat ze er even opstandig mee zullen zijn als ik.